Giải mã tín chỉ carbon là gì?Ý nghĩa và tác động đến doanh nghiệp trong thời đại xanh

Khi biến đổi khí hậu trở thành vấn đề toàn cầu, việc kiểm soát lượng khí thải carbon không còn là lựa chọn, mà là trách nhiệm. Trong bối cảnh đó, tín chỉ carbon xuất hiện như một công cụ giúp doanh nghiệp không chỉ quản lý lượng phát thải mà còn tham gia vào nền kinh tế xanh toàn cầu. Vậy tín chỉ carbon là gì? Xem bài viết để tìm hiểu ngay!

Tín chỉ carbon là gì?

Tín chỉ carbon là một đơn vị đo lường lượng khí thải nhà kính được giảm phát, thường được tính bằng một tấn CO₂ tương đương (1 tấn CO₂e). Đây là công cụ do Liên Hợp Quốc và các tổ chức quốc tế phát triển nhằm hỗ trợ các quốc gia và doanh nghiệp trong việc thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính, từ đó góp phần vào mục tiêu kiềm chế biến đổi khí hậu.

Hiểu một cách đơn giản, tín chỉ carbon hoạt động như “giấy chứng nhận” cho việc giảm phát thải. Doanh nghiệp hoặc tổ chức khi thực hiện một dự án giảm thiểu khí nhà kính – như trồng rừng, sử dụng năng lượng tái tạo, cải tiến công nghệ tiết kiệm nhiên liệu – sẽ được cấp số lượng tín chỉ tương ứng với lượng khí thải đã cắt giảm. Các tín chỉ này sau đó có thể được bán, trao đổi hoặc sử dụng để bù đắp cho lượng khí thải vượt mức của chính tổ chức đó hoặc tổ chức khác.

Ý nghĩa của tín chỉ carbon

Việc hiểu rõ tín chỉ carbon là gì không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định môi trường, mà còn mở ra nhiều cơ hội trong hành trình phát triển bền vững. Vậy, đâu là những ý nghĩa cốt lõi của tín chỉ carbon đối với doanh nghiệp, xã hội và cả nền kinh tế toàn cầu?

Thúc đẩy trách nhiệm môi trường và phát triển bền vững

Trước tiên, tín chỉ carbon là công cụ thúc đẩy ý thức và trách nhiệm môi trường của doanh nghiệp. Thông qua việc đo lường, giám sát và giảm phát thải, các tổ chức buộc phải tái cấu trúc quy trình sản xuất, đầu tư vào công nghệ sạch và chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn. Điều này không chỉ giúp giảm tác động tiêu cực đến môi trường mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn.

Động lực cho chuyển đổi xanh trong doanh nghiệp

Trong bối cảnh mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) được nhiều quốc gia và tập đoàn toàn cầu cam kết, tín chỉ carbon đóng vai trò là đòn bẩy giúp doanh nghiệp thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh. Những doanh nghiệp sớm hiểu tín chỉ carbon là gì và chủ động áp dụng sẽ có lợi thế khi tiếp cận các thị trường xuất khẩu yêu cầu tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt như EU hoặc Mỹ.

Hơn thế nữa, việc tham gia thị trường carbon còn giúp doanh nghiệp nâng cao hình ảnh thương hiệu trong mắt người tiêu dùng, nhà đầu tư và các bên liên quan, đặc biệt trong thời đại mà ESG (môi trường – xã hội – quản trị) trở thành thước đo quan trọng để đánh giá hiệu quả kinh doanh.

Mở ra nguồn thu mới từ tín chỉ carbon

Một trong những ý nghĩa thiết thực nhất của tín chỉ carbon là khả năng tạo ra nguồn thu từ việc bán lượng phát thải đã cắt giảm. Doanh nghiệp có thể thực hiện các dự án xanh, như: trồng rừng, sản xuất năng lượng sạch,..để tạo ra tín chỉ carbon, sau đó bán lại.

Theo số liệu từ Ngân hàng Thế giới, chỉ tính riêng năm 2023, quy mô thị trường carbon toàn cầu đã đạt hàng chục tỷ USD. Điều này cho thấy tiềm năng kinh tế to lớn nếu doanh nghiệp biết khai thác đúng hướng.

Đáp ứng yêu cầu pháp lý và xu hướng toàn cầu

Tại Việt Nam, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã đặt nền móng cho việc xây dựng thị trường tín chỉ carbon nội địa. Đến năm 2025, thị trường thí điểm sẽ được triển khai và chính thức vận hành vào năm 2029. Khi đó, các doanh nghiệp không chỉ cần hiểu rõ tín chỉ carbon là gì, mà còn phải chủ động tham gia để đảm bảo tuân thủ pháp lý và không bị phạt vì phát thải vượt ngưỡng cho phép.

Trên phạm vi toàn cầu, nhiều tổ chức tài chính, quỹ đầu tư hiện nay cũng sử dụng tiêu chí phát thải carbon để đánh giá và quyết định rót vốn. Do đó, doanh nghiệp muốn tiếp cận nguồn vốn xanh hoặc hợp tác quốc tế buộc phải minh bạch hóa và quản lý hiệu quả lượng phát thải CO₂ của mình.

Khám phá ngay: Tổng hợp các phương pháp tẩy dầu nhớt trên kim loại phổ biến hiện nay

Nguồn gốc của tín chỉ carbon

Để hiểu rõ hơn tín chỉ carbon là gì, không thể bỏ qua quá trình hình thành và phát triển của cơ chế này trên phạm vi toàn cầu. Tín chỉ carbon không chỉ là một sản phẩm kỹ thuật đơn thuần, mà là kết quả của một quá trình đàm phán quốc tế kéo dài nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu ngày càng trầm trọng.

Tín chỉ carbon ra đời từ các cam kết khí hậu toàn cầu

Nguồn gốc của tín chỉ carbon bắt đầu từ Nghị định thư Kyoto năm 1997, một thỏa thuận quốc tế quan trọng đầu tiên đặt ra các ràng buộc pháp lý về giảm phát thải khí nhà kính đối với các quốc gia phát triển. Trong khuôn khổ nghị định thư này, ba cơ chế thị trường được giới thiệu, trong đó nổi bật nhất là Cơ chế phát triển sạch (Clean Development Mechanism – CDM). Cơ chế này cho phép các nước phát triển đầu tư vào các dự án giảm phát thải tại các nước đang phát triển và nhận về tín chỉ carbon để bù đắp cho lượng khí thải của họ.

Chính từ CDM, khái niệm tín chỉ carbon là gì bắt đầu được hiện thực hóa: mỗi dự án giảm phát thải thành công có thể chuyển đổi thành một lượng tín chỉ carbon cụ thể, và tín chỉ đó có thể được giao dịch trên thị trường carbon.

Từ thỏa thuận Paris đến thị trường carbon tự nguyện

Sau Kyoto, Hiệp định Paris năm 2015 tiếp tục đặt ra mục tiêu toàn cầu về việc hạn chế mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu ở mức dưới 2°C, hướng tới mục tiêu 1.5°C. Thỏa thuận này tạo nền tảng cho các quốc gia tự nguyện đưa ra các cam kết giảm phát thải (Nationally Determined Contributions – NDCs). Và để hiện thực hóa những cam kết này, nhiều quốc gia và doanh nghiệp bắt đầu triển khai các hệ thống tín chỉ carbon nội địa hoặc tham gia thị trường carbon tự nguyện.

Như vậy, có thể thấy rằng tín chỉ carbon là gì không chỉ là câu chuyện của doanh nghiệp hay thị trường, mà gắn liền chặt chẽ với các tiến trình đàm phán khí hậu quốc tế – nơi lợi ích kinh tế và trách nhiệm môi trường phải song hành với nhau.

Tín chỉ carbon trong bối cảnh Việt Nam

Tại Việt Nam, khái niệm “tín chỉ carbon” từng là một khái niệm mới mẻ. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, với sự gia tăng của các dự án phát triển năng lượng tái tạo, trồng rừng và chuyển đổi xanh, nhu cầu hiểu và áp dụng cơ chế này ngày càng rõ rệt.

Chính phủ Việt Nam đã có những bước đi cụ thể nhằm chuẩn bị cho thị trường tín chỉ carbon, như ban hành Nghị định 06/2022/NĐ-CP, xây dựng hệ thống giám sát khí nhà kính và đề xuất vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon vào năm 2029. Điều này khẳng định rằng câu hỏi “tín chỉ carbon là gì” đang ngày càng trở nên thiết thực và cấp thiết đối với các doanh nghiệp nội địa.

Xem thêm: Quy trình xử lý nước thải mực in: Tối ưu chi phí và đảm bảo tiêu chuẩn môi trường

Những điều cần biết về tín chỉ carbon

Các loại thị trường carbon

Để hiểu sâu hơn tín chỉ carbon là gì, cần phân biệt rõ hai loại thị trường chính mà tín chỉ này được mua bán, trao đổi:

Thị trường bắt buộc (Compliance Market)

Đây là thị trường được điều hành bởi chính phủ hoặc các tổ chức quốc tế, áp dụng cho các ngành phát thải lớn như năng lượng, công nghiệp nặng, hàng không… Các doanh nghiệp trong danh sách bắt buộc phải mua tín chỉ carbon nếu vượt ngưỡng phát thải cho phép. Mỗi quốc gia sẽ xây dựng hệ thống kiểm soát, giám sát và phân bổ hạn ngạch phát thải riêng.

Thị trường tự nguyện (Voluntary Market)

Trong thị trường này, các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân tự nguyện mua tín chỉ carbon để giảm dấu chân carbon hoặc thực hiện chiến lược ESG. Các tín chỉ này thường đến từ các dự án giảm phát thải tại các nước đang phát triển – như trồng rừng, tái tạo sinh khối, năng lượng sạch.

Thị trường tự nguyện đóng vai trò quan trọng trong việc huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân để hỗ trợ các nỗ lực giảm phát thải trên toàn cầu, nhất là tại những nơi chưa có cơ chế bắt buộc.

Chủ thể tham gia vào giao dịch carbon

Sau khi đã nắm được tín chỉ carbon là gì, cấu trúc thị trường và các yếu tố liên quan, một câu hỏi thiết thực được đặt ra là: Ai thực sự tham gia vào hoạt động mua – bán tín chỉ carbon? Hiểu rõ các chủ thể trong chuỗi giao dịch này là bước quan trọng giúp doanh nghiệp xác định vai trò, cơ hội và chiến lược phù hợp trong bối cảnh thị trường carbon ngày càng phát triển.

Bên bán là những doanh nghiệp, tổ chức sở hữu dự án giảm phát thải, bao gồm:

• • Doanh nghiệp triển khai dự án xanh: ví dụ như các dự án năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió), cải tạo quy trình sản xuất, thu hồi khí methane từ bãi rác,…
  • Tổ chức phi chính phủ, cộng đồng địa phương: tham gia trồng rừng, bảo tồn sinh thái hoặc cải tiến hoạt động nông nghiệp để giảm phát thải.
  • Nhà phát triển dự án (project developers): chuyên đầu tư và phát triển các dự án tạo ra tín chỉ carbon đạt tiêu chuẩn quốc tế (Gold Standard, Verra,…), sau đó đưa ra thị trường để bán cho bên có nhu cầu bù đắp phát thải.

Điểm chung của các bên bán là họ sở hữu các dự án thực tế có thể đo lường được mức độ giảm phát thải khí nhà kính, và các kết quả này đã được xác minh, chứng nhận bởi tổ chức độc lập.

Bên mua là doanh nghiệp phát thải, tập đoàn toàn cầu, tổ chức tài chính, bao gồm:

• • Doanh nghiệp trong ngành phát thải lớn: như năng lượng, công nghiệp nặng, xi măng, thép, hàng không,… Đây là nhóm buộc phải mua tín chỉ nếu vượt hạn mức phát thải được cấp theo quy định của nhà nước (trong thị trường bắt buộc).
  • Tập đoàn toàn cầu: chủ động mua tín chỉ carbon để đạt mục tiêu trung hoà carbon, phục vụ chiến lược ESG và nâng cao hình ảnh thương hiệu. Nhiều thương hiệu lớn như Microsoft, Google, Unilever… đã chi hàng triệu USD mỗi năm để mua tín chỉ chất lượng cao.
  • Ngân hàng và tổ chức tài chính: tham gia mua tín chỉ carbon như một phần của danh mục đầu tư bền vững, đồng thời cung cấp tín dụng carbon cho các dự án xanh.
  • Cá nhân hoặc tổ chức phi lợi nhuận: trong một số trường hợp, các cá nhân hoặc tổ chức xã hội cũng có thể mua tín chỉ để bù đắp lượng phát thải từ hoạt động đi lại, sự kiện hay chiến dịch truyền thông có phát sinh khí nhà kính.

Cách đạt được tín chỉ carbon

Doanh nghiệp hoặc tổ chức làm thế nào để đạt được tín chỉ carbon hợp lệ, có thể thương mại hóa hoặc sử dụng để bù đắp phát thải? 

Dưới đây là các bước cơ bản để đạt được tín chỉ carbon:

Bước 1: Thực hiện dự án giảm phát thải

Tín chỉ carbon được tạo ra từ các dự án giúp giảm, loại bỏ hoặc ngăn chặn khí nhà kính. Một số dự án phổ biến gồm: điện mặt trời, điện gió, trồng rừng, xử lý khí methane tại bãi rác, hoặc cải tiến công nghệ sản xuất để tiết kiệm năng lượng.

Bước 2: Thiết kế dự án theo tiêu chuẩn được công nhận

Doanh nghiệp cần xây dựng hồ sơ dự án theo tiêu chuẩn như Verra (VCS), Gold Standard hoặc tiêu chuẩn quốc gia. Hồ sơ mô tả chi tiết cách dự án tạo ra lượng cắt giảm phát thải.

Bước 3: Đo lường và xác minh lượng phát thải giảm

Sau khi triển khai, dự án phải được giám sát, đo lường và đánh giá độc lập. Số tấn CO₂e được cắt giảm sẽ là căn cứ để cấp tín chỉ.

Bước 4: Đăng ký và nhận tín chỉ carbon

Nếu được xác minh đạt yêu cầu, dự án sẽ được phát hành tín chỉ carbon chính thức và doanh nghiệp có thể sử dụng để bù đắp phát thải hoặc bán ra thị trường.

Tìm hiểu thêm: Tìm hiểu từ A-Z về buồng sơn màng nước: ưu điểm và ứng dụng

Kết luận

​​Tín chỉ carbon không chỉ là công cụ giúp doanh nghiệp kiểm soát phát thải, mà còn là chìa khóa mở ra cơ hội tăng trưởng xanh trong bối cảnh chuyển đổi toàn cầu. Việc hiểu rõ tín chỉ carbon là gì, cơ chế hoạt động và cách tham gia thị trường carbon chính là bước đi chiến lược để doanh nghiệp thích ứng với xu thế phát triển bền vững, đồng thời nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.

Tại Môi Trường Hồng Thái, chúng tôi đồng hành cùng doanh nghiệp trong suốt hành trình xây dựng và triển khai các giải pháp giảm phát thải, thiết kế dự án tín chỉ carbon đạt chuẩn quốc tế, cũng như hỗ trợ kết nối với các thị trường tiềm năng. Đừng để doanh nghiệp của bạn bị tụt lại phía sau trong nền kinh tế xanh – liên hệ ngay với Môi Trường Hồng Thái để bắt đầu bước chuyển đổi bền vững ngay hôm nay.